Armenië: een oude Kerk met grote uitdagingen

4/02/2022 Leuven – Als afdelingshoofd is Marco Mencaglia sinds anderhalf jaar onder meer verantwoordelijk voor het toezicht op de projecten die Kerk in Nood in Armenië steunt. Zodra de pandemie het toeliet, bracht hij voor het eerst een bezoek aan Georgië en Armenië. Het doel van deze reis was om zelf de huidige situatie in het land onder de loep te nemen en om te bepalen waar Kerk in Nood zou kunnen samenwerken met de plaatselijke Kerk.

Armenië is een vroegchristelijk land en vandaag een enclave in een steeds vijandiger wordende islamitische omgeving. Heeft u veel overeenkomsten kunnen ontdekken tussen Georgië en Armenië? Of zijn de situaties van de twee landen totaal verschillend?

Georgië en Armenië zijn twee landen die geografisch gezien dicht bij elkaar liggen, maar op vlak van geschiedenis, cultuur, taal en zelfs alfabet totaal van elkaar verschillen. Wat de Kerk betreft, zijn er echter verschillende punten van overeenkomst. De katholieke Kerk vormt een kleine minderheid. Haar institutionele aanwezigheid is nog betrekkelijk nieuw, maar zij verricht reeds uitzonderlijk werk in de sociale sector via Caritas en de religieuze gemeenschappen. Anderzijds heeft het christelijk geloof in beide landen een buitengewoon levendige geschiedenis. In de vierde eeuw waren Armenië en Georgië de eerste landen ter wereld die het christendom als staatsgodsdienst erkenden. Ondanks de opkomst van het secularisme bleek uit een recent statistisch onderzoek (Pew Research, 2018) dat beide landen nog steeds op de eerste plaats staan van 34 Europese landen als het gaat om het aantal volwassen leden in verhouding tot de totale bevolking.

Tot slot staan beide landen onder constante druk na de grote gewapende conflicten in Abchazië en Zuid-Ossetië, evenals het meer recente conflict in Nagorno-Karabach. De respectievelijke regeringen worden geconfronteerd met ernstige moeilijkheden als gevolg van het dramatische verlies aan mensenlevens en de noodzaak om grote aantallen vluchtelingen op te vangen.

Wat zijn de grootste uitdagingen voor de Armeense Kerk?

In Armenië is de katholieke Kerk bijna uitsluitend te vinden in de regio’s in het noordwesten van het land en een aantal parochies in het zuidwesten van Georgië. Het zijn arme en onherbergzame streken op meer dan 2 000 meter hoogte. De winters zijn streng en kunnen tot zes maanden aanhouden. De werkloosheid is er hoog en de enige optie voor veel van deze mensen is seizoensgebonden of permanente migratie naar de buurlanden. In een dergelijke situatie is het begrijpelijk dat de Kerk zich heeft verplicht tot het verlenen van uitgebreide sociale diensten aan de zwakkeren in de samenleving om hun hoop te geven en een alternatief te bieden voor het verlaten van hun thuisland.

De Kerk heeft zich er verder toe verbonden nieuwe roepingen te stimuleren, aangezien het aantal priesters en zusters ver achterblijft bij de werkelijke behoeften van de gelovigen. Net als de katholieke Kerk in Georgië beschikt de Kerk in Armenië niet over een seminarie en worden de studenten naar verschillende seminaries in West-Europa gezonden. Het project voor de oprichting van een seminarie in Gyumri, de zetel van de bisschop, is momenteel bij gebrek aan financiële middelen tot stilstand gekomen.

Armenië heeft niet alleen een genocide meegemaakt, maar is ook opgeschrikt door natuurrampen – de verwoestende aardbeving van 1988 – en de recente verdrijving van de Armeniërs uit Nagorno-Karabach, een andere ramp die door mensen is veroorzaakt. Is het nog mogelijk de gevolgen hiervan te zien? Wat doet de Kerk om het lijden te verzachten? Kan Kerk in Nood iets doen om te helpen?

De aardbeving in 1988 vond plaats in de noordwestelijke delen van het land waar katholieke nederzettingen zijn. Zoals eerder vermeld, reageerde de Kerk door aanzienlijke bijdragen te leveren in de sociale sector. De meest recente crisis had natuurlijk te maken met de opname van vluchtelingengezinnen uit Nagorno-Karabach. In de herfst van 2020, toen het gebied in een noodtoestand verkeerde, waren er meer dan 90 000 vluchtelingen. In het eerste jaar na het conflict kon het internationale hulpnetwerk in hun meest dringende behoeften voorzien. Het probleem is nu echter dat de ogen van de wereld niet meer op Armenië zijn gericht en dat de hulpstroom drastisch is verminderd. Veel van de christelijke gezinnen hebben alles verloren. De overgrote meerderheid van hen zijn alleenstaande moeders met kinderen die nog steeds in precaire omstandigheden leven. Na terugkeer van de reis heeft Kerk in Nood noodhulp voor deze gezinnen goedgekeurd.

Kerk in Nood steunt al jaren pastorale initiatieven van het Ordinariaat voor Armeense katholieken in Oost-Europa, met name zomerkampen voor jongeren. Aangezien het Ordinariaat, dat zijn hoofdkwartier in Armenië heeft, ook verantwoordelijk is voor leden van de Armeense katholieke Kerk in Georgië, Rusland, Oekraïne en andere landen in de regio, hebben deze activiteiten een internationale dimensie. Met meer dan 200 000 leden is dit het rechtsgebied met het grootste aantal gelovigen van de gehele Armeense katholieke Kerk.

Interview door Kira von Bock-Iwaniuk.