Burkina Faso: Kerstmis met meer dan een miljoen binnenlandse vluchtelingen

Bartholomew, vader van zeven kinderen, is geboren in Dablo in het noorden van Burkina Faso. Hij was boer en hield een paar dieren. Het gezin leefde in vrede. Hoewel de christenen in Dablo een minderheid vormen, was er een kapel en in 2013 werd een parochiehuis gebouwd. Het was een historisch moment voor de hele christelijke gemeenschap, omdat er eindelijk priesters konden komen om de acht catechisten te helpen die de gemeenschap verzorgden. Dablo ligt in een zeer arme streek met een slechte voedselproductie door gebrek aan regenval, maar er was geen gevaar voor de christenen toen de parochie werd geopend. “Ons leven in Dablo was vredig, niet gemakkelijk, maar vertrouwd en vredig,” zegt Bartholomew.

De crisis in Mali en het binnendringen van jihadistisch georiënteerde terreurgroepen hebben een radicale islam geïnfiltreerd die de sociale cohesie begon te ondermijnen. In 2019 werden christenen een van de doelwitten van de jihadisten om het land te destabiliseren. Aanvallen, ontvoeringen, intimidatie en bedreigingen namen overal toe.

Op 12 mei 2019, het was zondag, ging Bartholomew naar de Mis met zijn familie. “De terroristen omsingelden de kerk, kwamen binnen met geweren en schoten op ons. Ze doodden vijf mensen en de priester. Ik zie hun gezichten nog voor me. Sommigen van hen hadden geweren, anderen hadden stalen staven in hun handen,” vertelt hij over zijn tragische ervaring aan Kerk in Nood.

“Toen verzamelden ze alle spullen: kerkbanken, liturgische voorwerpen, boeken… in het midden van de kerk en staken ze in brand. Ze zeiden dat alle vrouwen hun hoofd moesten bedekken en stalen onze motoren. We renden de kerk uit. Ik dankte de Heer dat ze mijn familie niet hadden gedood,” herinnert hij zich.

De vermoorde priester was pater Simeon Yampa, die in september 2018 in Dablo was aangekomen. Die zondag was het Goede Herder zondag. Getuigen vertelden hoe de priester in plaats van te vluchten probeerde te bemiddelen en dat hem dat het leven kostte.

De volgende dag vluchtte het gezin: de vader op een fiets, zijn vrouw Antoinette Sawadogo en de kinderen in een auto. “Ik moest acht runderen, vijftig geiten en mijn kippen achterlaten. Alles werd aan de terroristen achtergelaten. We zijn hier aangekomen, 195 km van Dablo. We kwamen naar Ouagadougou, omdat mijn oudste zoon daar woont. Hij kwam om te studeren en bleef. Een van zijn broers bleef in Dablo en een week later ontvoerden de terroristen een van zijn zoons.”

Burkina Faso beleeft dit stille drama al jaren. Het land bevindt zich in een langzame lijdensweg die een uittocht van meer dan 1,3 miljoen binnenlandse ontheemden (IDP’s) op gang heeft gebracht.

De meesten van hen die gevlucht zijn, bevinden zich in kampen voor ontheemden of worden opgevangen door vrijgevige families of naaste verwanten. Net als Bartholomew laten degenen die vluchten alles achter: voedsel, land, vee, materiële goederen, enz. De plaatselijke Kerk probeert het lijden van ontheemden in het hele land te verlichten.

Veel christenen komen aan in angst en wanhoop. Parochieteams en coördinatoren organiseren de hulp. De christelijke basisgemeenschappen staan in direct contact met de ontheemden en de mensen in nood. Dit is ook het geval in Ouagadougou. “De situatie kwam plotseling. Het was niet makkelijk voor ons. We moesten improviseren en ons snel organiseren. Wij hebben getracht oplossingen te vinden om de situatie in de hand te houden. Sommigen van hen stierven. Ze kwamen met helemaal niets. We probeerden ze alles te geven wat ze nodig hebben en ze tenminste te laten overleven. Hun toekomst ligt in Gods handen. We doen wat we kunnen op ons niveau. De parochie probeert voedsel te geven dankzij donaties,” verklaart Leon Emmanuel Baii, een van de leiders van de kleine basisgemeenschappen.

“In Burkina Faso proberen ouders traditioneel op eerste Kerstdag een familiefeest te organiseren, want het feest van de Geboorte is het feest van de kinderen,” zegt Bartholomew. “Na de Mis maken de ouders rijst en andere dingen klaar. Iedereen kleedt zich in zijn beste kleren. De kinderen maken kerststallen klaar die ze al zingend en de Heer lovend door de huizen dragen. Het was een heel mooi feest,” herinnert hij zich met enige nostalgie.

Hoe zullen ze deze Kerst vieren in Ouagadougou, in Dori, in Ouahigouya? “We zijn één grote familie. Niet alleen met de katholieken. Wij leven zoals God het ons leert: wij aanvaarden iedereen en leven in vriendschap met de mensen om ons heen. Toen ze kwamen, accepteerden we iedereen. Wij hebben katholieken, moslims, protestanten of animisten opgenomen. Wij hebben hen geïntegreerd zoals ze zijn. Ze zijn erg blij met het onthaal dat we hen hebben gegeven, maar er is altijd een gebrek. Het is niet gemakkelijk, omdat wij zelf niet in onze behoeften kunnen voorzien, maar we delen het weinige dat we hebben met hen,” vertelt Leon aan Kerk in Nood.

In Ouagadougou en in het hele land zal Kerstmis ongetwijfeld in het teken staan van het gelaat van Christus in de vluchtelingenbroeder. De kribbes die de kinderen van huis tot huis dragen zullen een herinnering zijn aan hoe het Kind Gods, toen Hij naar de aarde kwam, ook moest leven van de aalmoes van herders en nederige mensen.