Pastoraal werk onder de Roma-minderheid

Hoewel de Roma-minderheid de grootste van het land is, leeft zij nog steeds in de marge van de samenleving. Priester Martin Mekel, projectpartner van Kerk in Nood, praat in een interview met Ján Tkáč, hoofd communicatie van Kerk in Nood Slowakije, over zijn missie, de Roma-mentaliteit en zijn visie op pastoraal werk.

Elk jaar komen toeristen in groten getale hun vakantie doorbrengen in een gebied genaamd Sigord bij het Domaša stuwmeer, een kunstmatig meer in de buurt van de stad Prešov in Oost-Slowakije. Toeristen nemen meestal de snelweg en de hoofdwegen om de kleine dorpjes te omzeilen en zo snel mogelijk hun bestemming te bereiken, maar dat is niet de enige reden.

In het land van vijf miljoen inwoners wonen ongeveer 350 000 mensen die tot de Roma-minderheid behoren. Honderd jaar geleden leefde deze grootste etnische minderheid in Midden-Europa als een rondtrekkend volk en verdienden zij de kost als smeden, barbiers en waarzeggers. Maar toen besloot het communistische regime hen onder dwang te vestigen en tewerk te stellen in plaatselijke fabrieken en de staatsindustrie. Zij werden geplaatst aan de rand van dorpen of in stedelijke buitenwijken. Niets van dit alles werkte.

Tientallen jaren na dit onnatuurlijke, soms wrede sociale experiment bevonden de Roma zich in het begin van de jaren negentig midden in een democratie, met een land dat een dynamische ontwikkeling doormaakte.

De eindeloze cyclus van overheidssubsidies, gebrek aan onderwijs, armoede en vroegtijdige seksuele activiteit heeft ertoe geleid dat duizenden Roma nu in sloppenwijken in Oost-Slowakije wonen. Dit zijn de dorpen die toeristen op weg naar het meer proberen te vermijden, niet alleen omdat het geen fraai gezicht is, maar ook omdat sommigen bang zijn dat de kinderen die overal in het dorp rondrennen langs hun auto’s zullen rennen en hen zullen lastigvallen.

Midden in deze sloppenwijken, in de buurt van het Domaša-bekken, woont priester Martin Mekel, een Grieks-katholieke priester. Hij leidt de Grieks-katholieke Roma-missie. Waarom heeft hij zijn leven aan de Roma gewijd? De vraag is zo snel gesteld dat het antwoord zonder aarzeling komt: “Het was de Heilige Geest die mij leidde. Ik had er nooit aan gedacht om met de Roma te werken. Zelfs niet nadat ik naar het seminarie in Prešov ging.” Maar toen, als seminarist, werd hij benaderd door een jonge Roma uit een kindertehuis in hetzelfde dorp waar hij vandaan kwam en vroeg of hij gebedsbijeenkomsten hield. De Heilige Geest had zijn weg gevonden.

“Zo zijn we begonnen, met het ontmoeten van een paar Roma-jongens tijdens de zomervakantie in het dorp waar ik vandaan kom. Toen vroeg mijn vriend, een Salesiaan, me hem te helpen op Roma kinderen te passen. En na een tijdje kwam ik in een dorp terecht dat voor 75 procent uit Roma bestond.” Naar verluidt was het niet gemakkelijk, want degenen die geen Roma waren, vonden zijn ijver een doorn in het oog. “Voor hen was het gewoon onbekend. Een nieuwe priester komt naar het dorp en plotseling zijn de Roma in de kerk, in de parochiezaal, overal … Het was niet gemakkelijk,” zegt hij met zijn aanstekelijke glimlach en een twinkeling in zijn ogen.

Ondertussen is zijn enige missie om de Roma dichter bij God te brengen. Hij woont in het hart van de Roma-milieus. In het gebied rond Sigord beheren ze een groot retraitehuis dat ze jaren geleden van de staat hebben gekregen. Hoewel het gebouw oud is, voldoet het nog steeds aan de behoeften van veel mensen.

Met de hulp van weldoeners van Kerk in Nood konden zij een nieuw systeem voor warmwaterverwarming bouwen. Of het nu gaat om dagen van spirituele retraite, een zomerkamp voor kinderen of een betaalbare plaats van recreatie voor het hele gezin, Sigord House is altijd een goede keuze.

Wie vertrouwd is met de Grieks-katholieke Kerk, haar gebruiken en liturgie, kan zich afvragen of het de liturgie, de mystiek, de kleuren of de oude hymnen zijn die het al even oude Roma-volk, dat waarschijnlijk honderden jaren geleden vanuit India naar Europa kwam, dichter bij God brengen. Geen van deze, lijkt het, want, zoals pater Martin zegt: “de Roma voelen zich veel meer aangetrokken tot de protestantse Kerken dan tot de katholieke riten … Ik heb zelfs enkele noodzakelijke legitieme wijzigingen in onze liturgie moeten aanbrengen, omdat die voor hen te ingewikkeld was,” zegt hij, opnieuw glimlachend. En hij legt onmiddellijk uit: “Weet je, als missionaris kun je niet verwachten dat deze mensen alles wat je wilt of zegt onmiddellijk aanvaarden. Het is een proces”.

Priester Martin is zeker van één ding: “Wat telt is de aard van de relatie”. Hij legt uit dat de meeste ngo’s met de Roma werken alsof zij ‘cliënten’ zijn. “Maar het zijn niet onze klanten; het zijn onze broeders en zusters. In een enquête van een organisatie werd de Roma gevraagd wat zij wilden. Het ging hun niet om een hogere opleiding, noch om meer geld, noch om werk bij een bank, maar zij wilden goede relaties in hun gezin en in hun gemeenschap. En ze wilden ook geaccepteerd worden, ergens bijhoren, want veel mensen willen hen gewoon nergens zien.”

Priester Martin is nogal kritisch over wat er tot nu toe is gedaan om de Roma te ‘helpen’: “Jarenlang hebben we geprobeerd hen te veranderen, op te voeden, naar ons beeld te vormen. Maar ze zeggen zelf dat ze iets anders willen. Dus misschien is het tijd voor ons, de Slowaken, om bij zinnen te komen en iets anders van hen te verwachten. Na al die jaren moeten we minder helpen en meer begrijpen. We moeten ophouden ‘assistenten’, ‘coördinatoren’ en ‘helpers’ te zijn en beginnen hun vrienden te zijn.”

Hij aanvaardt zonder meer dat het onmogelijk is iemand ‘geestelijk te voeden’ wanneer deze een stuk brood nodig heeft. “Dat is waar. Maar in mijn geval wist ik vanaf het eerste moment dat God me niet riep om maatschappelijk werker te worden. Ik heb veel mensen gezien die opgebrand waren door ‘sociaal werk’ en dan vertrokken. Maar ik ben een priester, geen maatschappelijk werker.”

Het is geen verrassing dat wat velen “kleine gemeenschappen” zouden noemen, het belangrijkste instrument voor verandering is. Een model dat tientallen jaren geleden in Slowakije tijdens het communistische regime door de ondergrondse Kerk werd geïntroduceerd en ontwikkeld. Kleine gemeenschappen of groepen komen regelmatig bijeen om te bidden, te delen en hun vorming voort te zetten met de hulp van een priester of catechist.

“Het is niets bijzonders. We bidden en onderwijzen, maar we organiseren allerlei activiteiten om hen de kans te geven hun talenten en mogelijkheden te benutten: muziek, theater, sport… Het is belangrijk dat ze alles zelf doen. Als ik een nieuw missiehuis of een ontmoetingsplaats wil bouwen, vraag ik hen om dat met mijn hulp te doen.”

We gebruiken cookies op deze website. Indien u doorgaat gaan we er vanuit dat u deze toestaat.

Doe een gift

Schrijf me in voor de digitale nieuwsbrief

Voor een goed databeheer hebben we deze gegevens nodig. Ons privacybeleid