Nicaragua: Zonder de medewerking van de Kerk is er geen uitweg uit de huidige crisis

29/01/2019 Leuven – De verantwoordelijke voor de projecten van Kerk in Nood in Latijns-Amerika, Marco Mencaglia, bracht in november van vorig jaar een bezoek aan Nicaragua. De bedoeling van de reis was om met eigen ogen te zien hoe het met de toestand in het land gesteld is en om te beoordelen op welke manier de pauselijke stichting tot op heden met de lokale Kerk heeft samengewerkt en in de toekomst verder kan samenwerken.

Vorig jaar ging Nicaragua door een periode van intense en gewelddadige conflicten tussen de regering en oppositiegroepen die zowat drie maanden duurde, namelijk van 18 april tot midden juli. Die periode van conflicten maakte honderden slachtoffers, vooral jonge demonstranten. Over het exacte aantal slachtoffers bestaat echter onenigheid. De regering heeft het over 150 doden, terwijl andere bronnen uitgaan van meer dan 500 dodelijke slachtoffers.

Bij de conflicten tussen gewapende regeringstroepen en demonstranten, van wie de meesten studenten waren, speelde de Kerk een doorslaggevende rol om te verhinderen dat er nog meer doden en gewonden vielen.

“De Kerk in Nicaragua blijft met aandrang herhalen dat de enige uitweg uit de crisis erin bestaat een dialoog tot stand te brengen tussen de verschillende partijen en een proces te ondersteunen dat rechtszekerheid waarborgt en de energie van de jongeren zodanig aanwendt dat ze het hele land ten goede komt. Nieuwe conflicten moeten worden vermeden en alle relevante sociale actoren van het land moeten actief worden betrokken,” benadrukt Mencaglia in een interview dat hij gaf na zijn bezoek aan het Midden-Amerikaanse land. “Ik zou zelfs durven stellen dat er zonder de medewerking van de Kerk geen vreedzame uitweg uit de huidige situatie mogelijk is. Zowel op spiritueel als sociaal vlak vervult de Kerk nog altijd een beslissende en unieke rol op de moeilijke weg die nodig is om de diepe wonden van het conflict in de periode tussen april en juli te helen.”

Daarnaast benadrukte Mencaglia de moeilijke situatie waarin de jonge katholieken zich bevinden. Hij vertelde wat vele jongeren hem tijdens zijn bezoek hadden toevertrouwd: “Jong zijn en katholiek is tegenwoordig in Nicaragua al een gevaar op zich.”

Hoe ziet de huidige toestand er in Nicaragua uit?

Hoewel er sinds juli officieel geen nieuwe zware rellen zijn uitgebroken, heerst er in het land nog een gespannen sfeer. Er is nog steeds geen beslissing genomen over het lot van de honderden jonge mensen die nog altijd in de gevangenis zitten om politieke redenen die verband houden met het neerslaan van de protesten. Daarnaast zijn er ook stillere vormen van discriminatie die het leven in het land blijven bemoeilijken.

Welke rol heeft de Katholieke Kerk in die periode gespeeld?

Vele mensen beklagen zich erover dat de fundamentele voorwaarden ontbreken om het land een democratische natie te kunnen noemen. De rol van de katholieke Kerk is van essentieel belang om een vreedzame oplossing te vinden voor het conflict, omdat haar aanwezigheid diep in de samenleving geworteld is.

Na de eerste protesten verzocht de regering de Kerk om de rol van bemiddelaar te spelen. Na acht bijeenkomsten werd de dialoog echter op initiatief van de regering onderbroken. Regeringskringen zetten een agressieve campagne op om de katholieke Kerk in diskrediet te brengen. Er werden zware beschuldigingen geuit aan het adres van de leiders van de Kerk en de katholieken werden afgestempeld als “putschisten“ en “terroristen“. Tegelijk werden maatregelen genomen om controle uit te oefenen op alles wat de priesters zegden en deden. Onder andere werden de zondagspreken afgeluisterd en via tussenpersonen werd de inhoud ervan doorgespeeld aan de regering. Daarnaast is er ook sprake van concrete en soms gewelddadige discriminatiemaatregelen op lokaal niveau tegen mensen die ervan worden verdacht dat ze de protesten in een of andere materiële vorm hebben ondersteund, ook al waren ze zelf niet direct bij de conflicten betrokken.

Tijdens ons bezoek hebben we vaak dezelfde zin gehoord: “Jong zijn en katholiek is tegenwoordig in Nicaragua al een gevaar op zich.”

Wat heeft tijdens uw reis de meeste indruk op u gemaakt?

De moed van de Kerk om in de maanden van het conflict nog meer geweld te verhinderen. In vele regio’s van het land versperden de organisatoren van de protesten de voornaamste verbindingswegen, waardoor het leven in het land wekenlang tot stilstand kwam. We hebben talrijke foto’s gezien waarop priesters zich in bijzonder gespannen situaties met opgeheven handen opstelden tussen de bewapende regeringssoldaten, die op het punt stonden de wegblokkades met geweld op te ruimen, en de protesterende menigte die vastbesloten was zich daartegen te verzetten. Doordat deze voor het grootste deel jonge priesters hun leven op het spel zetten, hebben ze het leven van vele jonge mensen van beide conflictpartijen gered. Ze hebben verhinderd dat de wegblokkades op een gewelddadige manier werden beëindigd. Daarnaast hebben talrijke kerken honderden gewonden opgenomen en geïmproviseerde veldhospitalen opgericht in de kerkruimten.

Ondanks de campagne om de Kerk in diskrediet te brengen, is uit recent uitgevoerd onafhankelijk onderzoek gebleken dat de geloofwaardigheid van de Kerk als instelling nog altijd zeer groot is. In nagenoeg het hele land neemt het aantal priesterroepingen toe. Verscheidene bisdommen richten elk jaar nieuwe parochies op. In andere bisdommen wordt het aantal opleidingscentra voor leken verhoogd. Ook de vraag om deel te nemen aan door de Kerk georganiseerde vormingscursussen neemt steeds verder toe. Het meest recente nieuw opgerichte bisdom in Centraal-Amerika bevindt zich in Nicaragua, namelijk Siuna, dat eind 2017 werd opgericht.

Is er een uitweg uit deze crisis?

De Kerk in Nicaragua benadrukt altijd opnieuw dat er alleen een uitweg uit de crisis mogelijk is door dialoog en ondersteuning van een proces dat de naleving van de fundamentele regels van een democratie – vrije en correcte verkiezingen – waarborgt en de energie van de jonge mensen zodanig aanwendt dat ze het hele land ten goede komt. Nieuwe conflicten moeten worden vermeden en alle relevante sociale actoren van het land moeten worden betrokken. Ik zou zelfs durven stellen dat een vreedzame uitweg uit de huidige situatie zonder medewerking van de Kerk onmogelijk is. Zowel op spiritueel als sociaal vlak vervult de Kerk nog altijd een beslissende en unieke rol op de moeilijke weg die nodig is om de diepe wonden van het conflict in de periode tussen april en juli te helen.

Wat heeft de Kerk in Nicaragua nodig? 

De lokale Kerk moet in de eerste plaats de eenheid bewaren. De bisschoppen hebben los van hun verschillen in persoonlijke voorgeschiedenis, attitude en pastorale context altijd blijk gegeven van een bewonderenswaardig gemeenschapsgevoel. Het is noodzakelijk om te bidden voor de mensen die om politieke redenen afstand hebben genomen van de Kerk opdat ze de gemeenschap met de Kerk zouden kunnen herstellen. Het gaat hierbij om lastige processen die ondanks alle problemen in stilte worden verder gezet. De Kerk in Nicaragua heeft ook de solidariteit van de Wereldkerk nodig door middel van het gebed en van een permanente waakzaamheid in deze ontvlambare periode.

Hoe kan Kerk in Nood dankzij de medewerking van haar weldoeners helpen?

Wegens de opmerkelijke groei van het aantal priesterroepingen heeft de Kerk in Nicaragua besloten om vanaf 2019 nieuwe filosofieseminaries voor kandidaat-priesters op te richten op regionaal niveau. Het is de bedoeling dat ze een aanvulling bieden op de bestaande diocesane seminaries in Managua en Granada en op het nationaal groot (priester)seminarie van Managua, waar de studenten van de vijf andere districten van het land hun theologiestudie zullen blijven volgen. De nieuwe geïmproviseerde priesterseminaries hebben geschikte lokalen nodig om de studenten te kunnen opvangen.

Bovendien begeleidt Kerk in Nood het oprichtingsproces van nieuwe parochies in diverse bisdommen van het land door middel van de bouw van kleine kerken en pastorieën. Deze worden opgetrokken in afgelegen dorpen en de geloofsgemeenschappen verheugen zich erover dat een priester voor de eerste keer permanent in hun midden woont. We hebben kunnen vaststellen hoe de aanwezigheid van een priester in Nicaragua het leven van een dorp op vele manieren verandert. Naast zijn liturgische en sacramentele dienst fungeert de priester vaak ook als referentiepunt voor het dagelijkse leven in een gemeenschap.

Een ander domein waarop ondersteuning wordt geboden, is de opleiding van jonge leken. We hebben eerder al aangegeven dat jonge katholieken het doelwit van de ergste agressie waren tijdens de protesten. Hun rechten werden hen ontzegd, ze werden bedreigd, in de gevangenis opgesloten en geslagen. Velen van hen zijn het land ontvlucht en hebben toevlucht gezocht in het buitenland. Vele anderen hebben door de economische crisis hun werk verloren en hebben geen toekomstperspectief meer. Tot die jonge mensen moeten wij ons richten opdat hun wonden zouden helen en zij ondanks hun leed en woede toch Gods liefde kunnen ontdekken.

Door Marco Mencaglia