Algerije: In de voetsporen van Charles de Foucauld

Op 27 mei 2020 erkende paus Franciscus de toeschrijving van een tweede wonder aan de zalige Charles de Foucauld (1858-1916). Dit maakte de weg vrij voor zijn heiligverklaring. De beroemde Franse kluizenaar, een voormalige officier, die in Tamanrasset in het hart van de Sahara ten zuiden van Algerije werd gedood, had zich op 28-jarige leeftijd radicaal bekeerd tot een contemplatief leven dat werd overgelaten aan de wil van de Vader en waarin de viering van de Eucharistie centraal stond.

Als 32-jarige trappistenmonnik verliet hij zeven jaar later het cisterciënzerleven en vestigde zich drie jaar lang in Nazareth als klusjesman bij de Arme Klaren. Daar verdeelt hij zijn tijd tussen handwerk, aanbidding en meditatie van de Schrift, vooral over het verborgen leven van Jezus in Nazareth, en besluit hij Hem in stilte en discretie na te volgen. Hij voelt zich nu gedwongen om te accepteren dat hij priester wordt om de meest verre volkeren te bereiken. Hij wordt priester gewijd op 9 juni 1901 en vestigt zich in het zuiden van Marokko in Beni-Abbès. Daar bouwt hij geen kluizenaarshut, maar een broederschap, een Khaoua, dat wil zeggen een plaats die openstaat voor iedereen: christenen, moslims, joden. Hij stelt zich ter beschikking van de armen, koopt slaven vrij, biedt gastvrijheid aan allen die op doorreis zijn en verdeelt zijn tijd tussen vele uren van gebed (vooral ’s nachts), zijn manuele en agrarische activiteiten en de bezoeken die hij ontvangt. Charles de Foucauld vestigde zich uiteindelijk in 1905 in Tamanrasset, in het bergmassief van Hoggar, om zich te voegen bij de Toearegs, die in de woestijn van de wereld zijn afgezonderd. Hij wilde een broer voor iedereen zijn, gratis, zonder preken, respectvol en zonder onderscheid van religie of afkomst, door een eenvoudig dagelijks leven te leiden.

“De aankondiging van de heiligverklaring van Charles de Foucauld, die meer dan 20 jaar in Tamanrasset heeft gewoond, brengt in mij een innerlijke vreugde teweeg, vernieuwt mijn geloof en versterkt mijn aanwezigheid in een moslimland”, aldus zuster Martine Devriendt van de congregatie van de Kleine Zusters van het Heilig Hart van Charles de Foucauld, wiens spiritualiteit is geïnspireerd door de toekomstige heilige. “De aankondiging van deze heiligverklaring bevestigt op officiële wijze in de Kerk de intuïties van deze man, temeer daar deze intuïties mij zeer actueel lijken en waarvan wij ook leven: gebed, sober leven, vriendschap, verbondenheid met mensen in precaire situaties.” In Tamanrasset, een klein dorp aan het begin van de 20e eeuw dat een kosmopolitische stad van 150.000 inwoners werd, wordt deze roeping nog steeds geïllustreerd, zoals Charles de Foucauld in zijn tijd, door de aanwezigheid van de Kleine Zusters, die broederlijk, discreet en contemplatief zijn en dienstbaar zijn, te midden van de moslims van het land en dit zonder enig verlangen tot proselitisme. In het kielzog van Charles de Foucauld die in zijn Carnets de Tamanrasset schreef: “Mijn apostolaat moet het apostolaat van de goedheid zijn. Als men mij ziet, moet men tegen zichzelf zeggen: ‘Aangezien deze man zo goed is, moet zijn religie goed zijn’. Als iemand me vraagt waarom ik zachtaardig en goed ben, moet ik zeggen: ‘Omdat ik de dienaar ben van iemand die veel beter is dan ik. Als je eens wist, hoe goed mijn Meester Jezus is’”.

De congregatie van de Kleine Zusters van het Heilig Hart van Charles de Foucauld is een van de twaalf religieuze congregaties in de wereld die, net als groepen leken, deel uitmaken van de spiritualiteit van de toekomstige heilige. De Kleine Zusters zijn in 1933 ontstaan – op hetzelfde moment als de Kleine Broeders van Jezus – en in 1952 in Tamanrasset aangekomen, dicht bij de kluizenaarshut van de zalige die er de laatste elf jaar van zijn leven heeft doorgebracht.

Zoals zuster Martine aan Kerk in Nood uitlegt, is de aanwezigheid van christelijke vrouwen in Tamanrasset belangrijk, omdat vrouwen in gezinnen kunnen komen en zo toegang hebben tot alle lagen van de moslimbevolking, vooral de armste en meest kwetsbare: vrouwen, kinderen en vooral mensen met een handicap, die zeer talrijk zijn. Dit bereiken ze door te luisteren naar vrouwen, door het bezoeken van hun huizen, ziekenhuizen, gevangenissen, of door administratieve of medische procedures, of tijdens rouw- of feestmomenten.

Ook Tamanrasset, in het uiterste zuiden van het bisdom Laghouat-Ghardaïa, is een kruispunt geworden waar heel Algerije en Afrika elkaar ontmoeten. De lokale bevolking bestaat uit Harratins, Toearegs en Algerijnen die uit alle delen van het land komen: Arabieren, Kabyles, Mozabieten,… De jaren van terrorisme (1992 tot 2000) hebben veel mensen uit het noorden ertoe aangezet om meer rust te zoeken in de regio, die ook veel migranten uit de sub-Sahara heeft. Nigerianen en Malinezen komen werken en andere ‘sub-Saharas’ hopen naar Europa te gaan. Velen van hen zijn christenen en de zusters zijn een bron van troost en geestelijke steun voor hen. “Een missie gedeeld met de drie Kleine Broeders van Jezus van Tamanrasset en binnenkort een nieuwe priester die op zijn visum wacht. Het is al 15 maanden geleden dat er een priester voor de parochie is geweest,” vertelt zuster Martine aan Kerk in Nood.

De afgelopen vijf jaar was zij de enige in haar gemeenschap die daar woonde. De oudere zusters hebben moeten terugkeren naar Frankrijk. Voor de congregatie werd het vervolgens een prioriteit om een echte christelijke aanwezigheid en broederlijkheid in Tamanrasset te herstellen. “Net als bij veel andere congregaties, vooral in de grensgebieden, kunnen we deze gemeenschappen niet langer alleen in stand houden, bij gebrek aan vernieuwing van personen. We kunnen niet meer denken aan communauteiten van zusters van dezelfde congregatie of aan dezelfde spiritualiteit. Het gaat er nu om broederschap te maken in de verscheidenheid aan charismatische gaven van de congregaties en van lekenvrouwen die zich min of meer lang willen engageren”, schreven de zusters.

Vervolgens hebben ze een oproep gedaan voor donaties om de bestaande woonplaats weer op te bouwen en zo een adequater welkom – autonomie en veiligheid – te bieden aan degenen die zich geroepen voelen om in de realiteit van Tamanrasset te leven. Kerk in Nood heeft besloten dit project mee te financieren. “Het antwoord kwam tegelijk met de aankondiging van de heiligverklaring van Charles de Foucauld, wat we als voorzienig beschouwen en ons project nog relevanter maakt, schrijft zuster Isabel Lara Jaén, generaal-overste van de Kleine Zusters van het Heilig Hart van Charles de Foucauld. Het oorspronkelijke gebouw in toub (aarde) moest worden verlaten. Niet erg praktisch, moeilijk te onderhouden, ingewikkeld te renoveren en zonder comfort (kleine kamers, gebrek aan ventilatie en licht, toiletten buiten…) werd het volledig gesloopt. De bouw van vier studio’s zal de nodige onafhankelijkheid bieden voor vrouwen die afkomstig zijn van zeer verschillende horizonten met zeker een grote autonomie, maar ook met een gemeenschappelijk missieproject: een leven van gebed en solidariteit onder moslims en onder christelijke migranten uit de sub-Sahara.

Het werk is nu klaar. Parallel aan de zoektocht naar fondsen vanaf september 2019 hadden de zusters in de Franse katholieke krant La Croix een oproep gelanceerd om leken of religieuzen uit te nodigen die minstens een jaar in de gemeenschap willen leven. “Een paar mensen wilden komen kijken, maar de Covid-19-pandemie heeft de laatste maanden elke reis voorkomen. Maar de oproep is nog steeds relevant!” Zuster Martine laat zich alvast niet ontmoedigen.

Door Christophe Lafontaine

Kerk in Nood heeft de bouw van vier studio’s en een gemeenschappelijke ruimte voor de congregatie van de Kleine Zusters van het Heilig Hart van Charles de Foucauld in het bisdom Laghouat met 10.000 euro mee gefinancierd om de christelijke vrouwelijke aanwezigheid in Tamanrasset te versterken.

We gebruiken cookies op deze website. Indien u doorgaat gaan we er vanuit dat u deze toestaat.

Doe een gift

Schrijf me in voor de digitale nieuwsbrief

Voor een goed databeheer hebben we deze gegevens nodig. Ons privacybeleid